شعیب بن صالح
شُعَیب بنِ صالِح فردی از قبیله بنی تمیم که بنابر برخی روایات پیش از ظهور امام زمان قیام می‌کند و قیام او از نشانه‌های غیرحتمی ظهور دانسته شده است. وی با سپاهی ۴ هزار نفره با پرچم‌هایی سیاه و جامه‌هایی سفید با سفیانی نبرد می‌کند و او را شکست می‌دهد. فاصله قیام او تا ظهور امام زمان، در برخی روایات، ۷۲ ماه گفته شده است.
به باور نجم الدین طبسی، محقق مذاهب اسلامی، شعیب بن صالح و قیام او، در روایاتِ نقل‌شده، به اندازه‌ای هست که بتوان آن را متواتر معنوی یا دست‌کم مستفیض دانست؛ اما روایات درباره ویژگی‌ها و چگونگی قیام او، چندان معتبر نیست و تنها روایتی از امام رضا(ع) در این باب صحیح است که بر اساس آن، خروج شعیب بن صالح، یکی از علائم غیرحتمی ظهور است.
در دوره پس از انقلاب اسلامی ایران، چهره‌های متعددی از جمله هاشمی رفسنجانی، برخی رزمندگان در جنگ ایران و عراق و نیز محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور پیشین، گاه شعیب بن صالح یا شبیه به او دانسته شده‌اند. آیت الله سیستانی، اینگونه تطبیق‌ها را باعث تضعیف اعتقادات جامعه دانسته است.
ویژگی‌ها و چگونگی قیام
در روایات مرتبط با ظهور امام زمان، از شعیب بن صالح نام برده شده و در برخی از روایات مذکور، خروج او از نشانه‌های ظهور دانسته شده است. روایاتی که دربارهٔ شعیب بن صالح نقل شده، گاهی از ویژگی‌های فردی، چگونگی خروج و قیام او پیش از ظهور و پرچم‌داری او در زمان ظهور امام زمان خبر می‌دهند. این موارد عبارتند از:
- خصوصیات فردی:
شعیب بن صالح در روایات، جوان، زردگون، گندمگون، میان بالا، دارای ریش اندک توصیف شده است. او را از بنی‌تمیم یا غلامی از بنی‌تمیم دانسته‌اند.
- چگونگی قیام
در روایات، شعیب بن صالح فرماندهٔ قیام فردی خراسانی از بنی‌هاشم معرفی شده که به فرماندهی وی، قیامی از خراسان آغاز می‌شود. خروج او گاهی از سمرقند و گاهی از ری و طالقاندانسته شده است.
در روایات، تعداد سپاه او چهار هزار نفر ذکر شده است که پرچم‌هایی سیاه به دست دارند و کمربندهایی سیاه و جامه‌هایی سفید پوشیده‌اند. آنان با سفیانی در اصطخر نبرد می‌کنند و لشکر سفیانی را شکست می‌دهند و در بیت المقدس فرود می‌آیند. با هر که نبرد می‌کند پیروز می‌شود.
بنابر برخی روایات خروج شعیب بن صالح پس از خروج عوف سلمی و پیش از خروج سفیانی است. فاصله میان خروج او و ظهور امام، ۷۲ ماه است.
- نقش او در ظهور
چنانکه در روایات آمده، پس از آنکه سپاه شعیب بن صالح بر لشکریان سفیانی پیروز می‌شود، ۳۰۰ نفر از شام به او ملحق می‌شوند، به بیت المقدس فرود می‌آید و زمینهٔ ظهور را آماده می‌کند. ۷۲ ماه پس از خروج او، امام عصر ظهور می‌کند و شعیب بن صالح با امام بیعت می‌کند. در چند روایت، او پرچم‌دار سپاه امام دوازدهم شیعیان معرفی شده است.
بررسی روایات
نجم‌الدین طبسی، محقق مذاهب اسلامی، با بررسی روایات مربوط به شعیب بن صالح، معتقد است شعیب بن صالح و خروج او، متواتر معنوی و یا دست‌کم به حد استفاضه است؛ اما ویژگی‌ها و چگونگی قیام او در حد استفاضه نیست. به باور او، از میان روایات درباره ویژگی‌های شعیب بن صالح، تنها روایت امام رضا صحیح است. مفاد روایت امام رضا تنها به این امر دلالت دارد که خروج شعیب بن صالح، یکی از علائم غیرحتمی ظهور است که قبل از ظهور اتفاق می‌افتد. نجم الدین طبسی، سند روایات دیگر درباره شعیب بن صالح را دچار مشکل می‌داند. به گفته وی،با آنکه حدود ۳۰۰ روایت در کتب اربعه، دربارهٔ مهدویت است، اما از شعیب بن صالح سخنی نیامده است.
نسبت با شعیبِ پیامبر
شیخ صدوق در کتاب النبوة، روایتی را ذکر کرده که بنابر آن، فردی به نام شعیب بن صالح، یکی از فرستادگان شعیب نبی است که قومش او را شهید می‌کنند. بر این اساس، قطب راوندی معتقد است شعیب بن صالح که در هنگام ظهور امام زمان(ع) قیام می‌کند، همان شعیب بن صالح است که قومش او را به شهادت رسانده‌اند و سپس رجعت کرده است. با این حال، شیخ محمد سند، از محققان معاصر، با نظر راوندی مخالفت کرده و گفته است که شعیب بن صالح در روایت شیخ صدوق، احتمالا شعیب پیامبر است که همراه با خضر و الیاس رجعت کرده و غیر از شعیب بن صالح، فرماندهٔ سپاه خراسان است.
مصداق‌های ادعایی شعیب بن صالح
در لوح فشرده‌ای با عنوان «ظهور بسیار نزدیک است»، که در سال ۱۳۸۹ شمسی در ایران انتشار وسیع یافت، ادعا شده بود که تشابه فراوانی میان محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهور وقت ایران و شعیب بن صالح وجود دارد. آیت الله سید علی سیستانی، از مراجع تقلید، به اینگونه تطبیق‌ها واکنش نشان داد و آن را باعث تضعیف اعتقادات جامعه شمرد. بنابر برخی گزارش‌ها پیش از آن نیز، اکبر هاشمی رفسنجانی و برخی از سرداران ایرانی جنگ ایران و عراق، شعیب بن صالح خوانده شده بودند.
جستارهای وابسته
- سید خراسانی
- سید حسنی
- یمانی
پانویس
- ↑ النعمانی، الغیبة، ۱۴۲۶ق، باب ۱۴، ص۲۶۲، ح۱۲.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۳.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۴.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۴.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۴.
- ↑ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۸۹؛ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۴.
- ↑ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۸۹.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۳.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۳.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲.
- ↑ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۴۴۴؛ راوندی، الخرائج والجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۱۵۵، ح۶۱؛ معجم أحاديث الإمام المهدي، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۴۹۵.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۳.
- ↑ معجم أحاديث الإمام المهدي، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۳۴.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۳.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۸۸.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۸۸.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲.
- ↑ معجم أحادیث الإمام المهدی، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۱۰۵.
- ↑ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۹۲.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۸۸؛ المقدسی الشافعی، عقد الدرر، ۱۴۱۰ق، ص۱۹۵، ح۱۹۹.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۴.
- ↑ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۴۴۴.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۶۵ و ۱۸۸.
- ↑ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۲؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۲۱۳.
- ↑ شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۴۶۳-۴۶۴؛ معجم أحاديث الامام المهدي، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۰۵؛ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۵۳ و ۱۲۷؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۹۲؛ ابن طاووس، الملاحم والفتن، منشورات الرضی، ص۴۴؛ همچنین ببینید: المتقی الهندی، کنز العمال، ۱۴۰۱ق، ج۱۴، ص۵۸۸، ح۳۹۶۶۷ و۳۹۶۶۶؛ ابن حماد مروزی، الفتن، دار الفکر، ص۱۸۸.
- ↑ .
- ↑ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَمَّامٍ قَالَ حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ عَاصِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا(ع) أَنَّهُ قَالَ قَبْلَ هَذَا الْأَمْرِ السُّفْيَانِيُّ وَ الْيَمَانِيُّ وَ الْمَرْوَانِيُّ وَ شُعَيْبُ بْنُ صَالِحٍ فَكَيْفَ يَقُولُ هَذَا هَذَا (النعمانی، الغیبة، ۱۴۲۶ق، باب ۱۴، ص۲۶۲، ح۱۲).
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ شیخ صدوق، النبوة، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۹.
- ↑ راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۵۲، ج۳، ص۱۱۶۷.
- ↑ سند، فقه علائم الظهور، ۱۴۲۵ق، ص۴۴-۴۶.
- ↑ .
- ↑ .
- ↑ .
منابع
- ابن طاووس، الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، قم، منشورات الرضی، بی تا.
- ابن حماد مروزی، نعیم، الفتن، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دار الفکر، بی تا.
- «»، سایت آفتاب‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
- «»، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
- «»، سایت خانه ملت، تاریخ درج مطلب: ۲۲ فروردین ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
- سند، محمد، فقه علائم الظهور، نجف، مرکز الدراسات التخصصیة فی الامام المهدی، ۱۴۲۵ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، النبوة، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- شیخ طوسی، الغیبة، تحقیق عبدالله طهرانی، احمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الالهیة، ۱۴۱۱ق.
- معجم أحاديث الامام المهدي (عج)، تحت اشراف علی کورانی، قم، مؤسسة المعارف الاسلامية، ۱۴۱۱ق.
- راوندی، ابن هبة الله، الخرائج والجرائح، قم، مؤسسة الامام المهدی، ۱۴۰۹ق.
- المتقی الهندی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، تصحیح صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۱ق.
- المقدسی الشافعی، يوسف بن يحيى، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، مکتبة‌المنار، الزرقاء، ۱۴۱۰ق.
- «درس خارج مهدویت- بحث شعیب بن صالح – سال ۹۰»، سایت آیت الله نجم الدین طبسی، تاریخ درج مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ش.
- النعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تحقیق فارس حسن کریم، قم، مدین، ۱۴۲۶ق.